Wist je dat Transvaalkwartier al meer dan honderd jaar oud is?! In die lange periode zijn bewoners, bezoekers en passanten gekomen en gegaan. Ze hebben hun sporen nagelaten in de openbare ruimte. Achter veel van de markante gebouwen en bijzondere plekken in Transvaal zit een verhaal. De namen van straten en pleinen, en zelfs van de wijk zelf, zijn niet zomaar gekozen. Zij verdienen een apart verhaal.
Lees voor het wandelen daarom eerst: Het Verhaal van Transvaal.
Creatie van Het verhaal van Transvaal
In 2019 ben ik verhuisd naar een woning aan de Paul Krugerlaan in het prachtige Transvaalkwartier. Als geschiedenisleraar wilde ik uiteraard meer weten over de geschiedenis van mijn nieuwe woonwijk. Ik begon onderzoek te doen en ontdekte een fascinerende, eeuwenoude geschiedenis! Het verhaal liep van Nederland naar Zuid-Afrika, via Engeland en India. Het ging over oorlog, nationalisme en kolonialisme, maar ook over vrijheidsstrijd, verzet en heldendom! Dit is Het Verhaal van Transvaal [link naar de Verhaal van Transvaal-pagina].
Wie de geschiedenis kent, voelt zich meer verbonden met zijn buurt. Het draagt bij aan een gevoel van trots en respect voor het milieu. Het is goed om over de geschiedenis te praten, ook al is dat soms pijnlijk. Ik vond dan ook dat Het Verhaal van Transvaal meer aandacht verdiende.
Ik schreef naar de gemeente Den Haag en werd uitgenodigd voor een gesprek. Zij brachten mij in contact met Myrthe Cools, de oprichtster van Tegelweetjes in Regentes/Valkenbos. Van het een kwam het ander en nu vullen Het Verhaal van Transvaal en Tegelweetjes elkaar aan tot één prachtig geheel!
Begeleide wandeling.
Heeft u interesse in een begeleide wandeling door het Transvaalkwartier? Op verzoek begeleid ik graag groepen geïnteresseerden door mijn prachtige wijk.
Stuur een mail naar: verhaalvantransvaal@gmail.com
Philip Dubbeldam
Deze wijk heet niet zomaar ‘Transvaalkwartier’. Hier zit een bijzonder en verrassend verhaal achter. Een verhaal dat gaat over een gedeelde geschiedenis van Nederland en Zuid-Afrika. Tijdens deze wandeling leer je meer over deze geschiedenis.
Sommige Tegelweetjes op de route hebben een oranje rand. Deze weetjes geven naast informatie over de plek en de gebouwen, ook informatie over de geschiedenis van Nederland en Zuid-Afrika. Om deze informatie goed te kunnen plaatsen, is het van belang dat u eerst het verhaal van Transvaal leest.
Voor de volgorde van het verhaal kunt u het beste de route van het Kaapseplein naar het Paul Krugerplein volgen (zie kaart), maar u kunt de tegels ook in willekeurige volgorde scannen.
Dit komt door de ‘Boerenoorlogen’. Dit waren twee oorlogen, waarbij Boeren; afstammelingen van Nederlandse en andere Europese kolonisten in Zuid-Afrika, vochten tegen het toen machtige Britse Rijk. Ditleidde tot een golf van nationalisme in Nederland. De Boeren werden gezien als ‘een tak van de Nederlandse stam’. Dat de Boeren lang standhielden in deze ongelijke strijd, oogstte veel bewondering en ze werden gezien als helden. In Nederland verrezen op verschillende plekken Transvaalbuurten en Afrikaanderwijken. Onder meer in Amsterdam, Arnhem, Haarlem, Baarn, Leeuwarden en dus ook in Den Haag verschenen dit soort woonwijken. De straten en pleinen in deze buurten zijn vernoemd naar strijders en politici uit Transvaal of verwijzen naar plekken in Zuid-Afrika.
Tegenwoordig is men kritischer op de rol van de Boeren, vanwege de link met racisme en de Apartheidspolitiek. Sommige plekken hebben daarom een nieuwe naam gekregen. Een goed voorbeeld hiervan is het Mandelaplein in het Haagse Transvaalkwartier. Let tijdens uw wandeling eens op de straatnaambordjes. Vele bordjes hebben een onderschrift dat meer informatie geeft over de betreffende persoon of plaats.
De naam Transvaalkwartier verwijst naar de voormalige Boerenrepubliek Transvaal. De officiële naam was ‘Zuid-Afrikaanse Republiek’. Transvaal was een onafhankelijk land in de tweede helft van de 19e eeuw. Het land werd geregeerd door de Boeren. Dit waren Nederlandstalige afstammelingen van Europese kolonisten. Zij woonden oorspronkelijk in de Kaapkolonie. De Kaapkolonie was in 1652 gesticht door de Nederlandse VOC op het zuidelijkste puntje van Afrika (de Kaap). Hierop volgde een toestroom van kolonisten. De Nederlandse en andere Europese kolonisten, leefden in de Kaapkolonie voornamelijk als eenvoudige veeboeren. Gaandeweg ontwikkelden zij een eigen identiteit en werden zij ‘Afrikaners’, ofwel Boeren.
De Kaapkolonie werd in 1852 veroverd door het machtige Britse Rijk. Hierop vertrokken vele Boeren naar het noorden. Dit wordt de ‘Grote Trek’ genoemd. In het noorden stichtten zij onafhankelijke Boerenrepublieken. Hier was Transvaal er een van. In 1877 veroverden de Britten Transvaal. De Boeren kwamen hier in 1880-1881 succesvol tegen in opstand en heroverden het land. Deze opstand noemen we de ‘Eerste Boerenoorlog’.
Na deze overwinning veranderde Transvaal onder leiding van president Paul Kruger van een matig georganiseerd en failliet land tot een stabiele en rijke Boerenrepubliek. Dit kwam mede door de ontdekking van goud bij Johannesburg. Deze vondst leidde echter tot oplopende spanningen met de Britten. Dit zou leiden tot de Tweede Boerenoorlog van 1899-1902. Hierin vocht Transvaal tegen de Britten. De oorlog werd na een heftige strijd door de Boeren verloren en in 1902 werd Transvaal definitief geannexeerd door het Verenigd Koninkrijk. In 1910 werd het gebied omgedoopt tot de provincie Transvaal van de Unie van Zuid-Afrika.
Het goud in Transvaal leidde tot een grote toestroom van buitenlandse arbeiders. Daarnaast werd het land nog altijd bewoond door een inheemse zwarte meerderheid. Zij werden door hun witte overheersers als een minderwaardig volk behandeld. Al na de kolonisatie van Zuid-Afrika door de Nederlanders, werden de oorspronkelijke inwoners tot slaaf gemaakt. Na de Britse verovering werd de slavernij afgeschaft, waarna de spanningen tussen witte en gekleurde inwoners toenamen.
In 1914 begon politicus Barry Hertzog de NasionaleParty. Deze politieke partij was tegen samenwerking met de Britten en streed voor segregatie (scheiding) van gekleurde en witte mensen. Toen de partij in het parlement kwam, begon Hertzogmet het aanscherpen van de rassenwetten. Het landbezit werd beperkt, stemrecht afgeschaft en de reservaten verkleint voor zwarte Afrikanen. Zijn partijgenoot Daniël François Malanging nog verder. Volgens Malanwaren zwarte Zuid-Afrikanen onderontwikkeld en moesten ze dat ook blijven. Hij wordt gezien als de bedenker van ‘Apartheid’. Apartheid was een stelsel van wetten dat tot doel had de witte en gekleurde bevolking van Zuid-Afrika te scheiden.
De Apartheidspolitiek zou in Zuid-Afrika blijven bestaan tot in de jaren negentig van de twintigste eeuw. Toen werd het onder grote internationale druk afgeschaft. Nederland speelde hierin een belangrijke rol. In 1994 waren de eerste verkiezingen waaraan alle Zuid-Afrikanen, ongeacht huidskleur, mochten meedoen. Nelson Mandela werd toen gekozen als eerste gekleurde president van Zuid-Afrika.
Startpunt: Kaapseplein
Eindpunt: Paul Krugerplein
Lengte: ongeveer 3,5 km
De nummers geven de tegelweetjes aan.
De uitgelichte tegels met een oranje rand gaan over: Het verhaal van Transvaal.
